Urban architecture, modern and historic.

Na Mazowszu znaleźć można pełną gamę architektury miejskiej z wielu epok historycznych i kulturowych. Najbardziej różnorodna jest, ze względu na wielkość, znaczenie ale i na dzieje, stolica kraju. Historyczna kolebka stolicy, Stare Miasto, charakteryzuje się zwartą zabudową z XVII i XVIII wieku, ale jednocześnie usytuowana jest na średniowiecznym planie zabudowy, otoczona pierścieniem murów obronnych z XIV-XVI wieku. Warszawska Starówka, malowniczo położona na skarpie nad Wisłą, składająca się z Starego i Nowego Miasta, jest wyjątkowo wdzięcznym obiektem zdjęciowym, często w filmie wykorzystywanym. Kamienice, każda inna, mają po trzy lub cztery piętra, wysokie dachy, są barwnie i bogato zdobione. Na Starówce można znaleźć tajemnicze zaułki, duże i kameralne kościoły, małe malownicze ogrody, wąskie schodki, szerokie place i rynki, na których przysiadły kawiarniane parasole. To turystyczne centrum miasta. Co ciekawe, także jedyny zabytek z listy UNESCO, który składa się prawie wyłącznie… z rekonstrukcji, po wojnie bowiem Starówka zniszczona była w 90 proc.

Stare Miasto rozpoczyna tzw. Trakt Królewski, który biegnie aż do Wilanowa, i zawiera duże fragmenty zrekonstruowanej starej architektury. Jednymi z najpopularniejszych plenerów polskich filmów są historyczne, pięknie odnowione ulice: Krakowskie Przedmieście, z pięknym, XIX-wiecznym kampusem Uniwersytetu Warszawskiego i Nowy Świat, najmodniejsza ulica Warszawy, do której przylegają klimatyczne, zielone podwórka. Przykładów historycznej zabudowy Warszawy jest więcej, należy do niej m.in. klasycystyczna Oś Saska, stanowiąca dzisiaj zaledwie fragment dawnej zabudowy, monumentalny czy przestronny Plac Bankowy z gigantycznym ratuszem miejskim.

Historyczne uwarunkowania sprawiły, że we wszystkich właściwie miastach mazowieckich znaleźć można zabytkowe lub zrekonstruowane zabytki dawnych epok. Mało wykorzystany jak do tej pory w filmie jest Radom, przez którego centrum przebiega efektowna, szeroka ulica Żeromskiego, z klasycystycznymi, jasnymi kamienicami, pięknymi kościołami i placami, sąsiadując z tzw. miastem kazimierzowskim, czyli trochę przyszarzałym, trochę smutnym, ale urokliwym Starym Miastem, którego niektóre budynki i mury pamiętają czasy późnego średniowiecza. Warto też pamiętać o getcie radomskim, które znacznie bardziej, niż warszawskie, zachowało swój oryginalny charakter i wyczuwalną atmosferę grozy. Jednym z najpiękniejszych i najstarszych polskich miast jest Płock. Z kilkudziesięciometrowej skarpy, Wzgórza Tumskiego, na której usytuowano miasto, widać Wisłę i zielone okolice miasta. Po historycznym Płocku wędrujemy pięknymi uliczkami z XIX wieku, wchodzimy do kościołów, synagogi, oglądamy charakterystyczne dla nadwiślańskich miast spichlerze.

Ekipa filmowa znajdzie znacznie więcej historycznej architektury miejskiej na Mazowszu, gdyż nawet mniejsze i małe miasta zachowały swój dawny charakter. Bardzo ciekawy układ ma podwarszawska Góra Kalwaria, zbudowana na planie krzyża łacińskiego, której cechą charakterystyczną są budowle powojskowe, koszary i liczne historyczne obiekty miejskie, jak stara szkoła czy ratusz. Fotogenicznym plenerem filmowym jest usytuowana na skarpie nad rzeką Pilicą Warka, z oryginalnym, kwadratowym rynkiem i malowniczo położonym kościołem farnym. Jednym z najpopularniejszych celów filmowych wycieczek jest Pułtusk, stare miasto z ogromnym, prostokątnym rynkiem, liczącym blisko 400 metrów długości, uważanym za najdłuższy w Europie. Jest on niezwykle ceniony przez operatorów ze względu na możliwość zrobienia efektownych zdjęć filmowych.

Dziesiątki miasteczek i miast Mazowsza mogą służyć jako plener najróżniejszych filmów, jako że katalog stylów i tradycji historycznych jest niewyczerpany. Są miasteczka, jak Głowaczów czy Brok, gdzie zachowała się dawna miejska architektura drewniana, czy miasta z klasyczną architekturą uzdrowiskową, sanatoryjną, letniskową, jak Konstancin-Jeziorna czy Świder nad Wisłą. Cechą charakterystyczną Warszawy są także urokliwe przedwojenne dzielnice willowe, niekiedy prezentujące bardzo interesujące style architektoniczne, tonące w zieleni. Na Żoliborzu, Ochocie, Mokotowie, Saskiej Kępie stoją one przy urokliwych uliczkach, nierzadko z latarniami gazowymi, które podkreślają przedwojenny charakter tych dzielnic.

Z drugiej strony nawet w centrum stolicy, np. na Siekierkach czy na Pradze, można znaleźć osiedla bardzo skromnego budownictwa, parterowych domków, ciemnych uliczek, które przypominają pejzaż miasta z początku XX wieku. Sama Praga, obecnie najmodniejsza dzielnica Warszawy, przyciąga ekipy filmowe kontrastami – znaleźć w niej można szare, klimatyczne ulice rodem z lat 60., a także dawne zagłębia biedy, jak również niezwykle interesującą architekturę postindustrialną. Jednym z najpiękniejszych obiektów jest dawna fabryka wódek Koneser, dzisiaj miejsce interesujących wydarzeń kulturalnych.

Obiektów postindustrialnych jest na Pradze, ale także w innych dzielnicach Warszawy, bardzo wiele. Również inne miasta na Mazowszu dysponują takimi lokacjami, jak np. Radom, dawne miasto przemysłowe, gdzie tego typu obiekty usytuowane są w centrum miasta, czy Żyrardów, gdzie można znaleźć najpiękniejsze na Mazowszu dawne fabryki, lofty, zakłady oraz przykłady budownictwa przemysłowego zbliżone do łódzkich (np. z czerwonej cegły).

Osobnym stylem architektonicznym, wartym zanotowania, jest socrealizm, którego najciekawsze przykłady można znaleźć w Warszawie. Cała dzielnica MDM jest zbudowana w latach 50. właśnie w tym stylu, łącznie z układem ulic, placów, z monumentalnymi rzeźbami i latarniami. Najważniejszym przykładem socrealizmu jest Pałac Kultury i Nauki w Warszawie, monumentalny gmach stworzony na wzór podobnych budowli w Moskwie.

We wszystkich miastach mazowieckich znajdują się osiedla mieszkaniowe z wielkiej płyty z lat 70. i 80. Najbardziej znanym przykładem jest Służew nad Dolinką w Warszawie, który stał się plenerem „Dekalogu” Krzysztofa Kieślowskiego, i największe osiedle w Polsce, czyli warszawski Ursynów, bardzo popularne w Polsce miejsce realizacji zdjęć do filmów współczesnych. Dzisiaj coraz częściej dawne betonowe dzielnice toną w zieleni, która oswaja i łagodzi ich standardową architekturę.

Należy podkreślić, że specyfiką miast mazowieckich jest wyjątkowo duża ilość terenów zielonych. Warszawa uważana jest za jedno z najbardziej zielonych miast w Europie. Jest ku temu kilka powodów. Skarpa wiślana, która ciągnie się wzdłuż całego miasta, jest naturalnym z konieczności pasmem zieleni miejskiej. Usytuowana jest w pobliżu bulwarów wiślanych, wśród których dominuje efektowne Centrum Kopernika, nowoczesny park technologiczny. Natomiast drugi brzeg Wisły, od strony Pragi, nie jest uregulowany, zachwycając ekologów naturalną nadrzeczną roślinnością. Jedną z najbardziej zielonych dzielnic Warszawy jest modne obecnie Powiśle, graniczące z Centrum, między skarpą a brzegiem Wisły, którego życie towarzyskie tętni przede wszystkim pod potężnymi, zabytkowymi filarami Mostu Poniatowskiego z początku XX wieku i przy Bibliotece Uniwersyteckiej. Kaskadowa zabudowa części Powiśla przypomina miejscami miasta z południa Europy, a do najpiękniejszych zakątków należą schodkowe ulice: Górnośląska czy Profesorska.

Warszawa ma dwa piękne zespoły pałacowo – parkowe, znane na całym świecie. Łazienki Królewskie to wybitny przykład architektury klasycystycznej z licznymi obiektami, wśród których wyróżnia się romantyczny Pałac na Wodzie oraz Stara Pomarańczarnia, w której znajduje się wyjątkowy, oryginalny dworski teatr XVIII-wieczny, jeden z nielicznych zachowanych w tym kształcie w Europie. Geometryczny, a jednocześnie romantyczny park przecinany jest kanałami, zbiornikami wodnymi i zjawiskowymi drzewostanami. Nie sposób wyliczyć zabytkowych obiektów Łazienek, ale należy wyróżnić wśród nich m.in. tonący w zieleni amfiteatr, Świątynię Sybilli czy Belweder, obecnie siedzibę Prezydenta RP. Z Łazienkami o tytuł największej atrakcji stolicy konkuruje XVII-wieczny pałac w Wilanowie, siedziba królewska, jeden z najcenniejszych zabytków europejskiego baroku, otoczony geometrycznym ogrodem, poddanym ostatnio gruntownej renowacji.

Park Ujazdowski, Park Morskie Oko, Park Saski, Park Skaryszewski, Park Praski, Ogród Saski, Jazdów – to tylko kilka z licznych oaz zieleni w Warszawskie. Wyjątkowym przykładem nowoczesnej architektury zieleni jest ogród na dachu Biblioteki Uniwersyteckiej, która sama w sobie stanowi ciekawy przykład nowoczesnego budownictwa publicznego. Stolica ma w swoich granicach dwa lasy – Kabacki, na południu i na północy – Las Bielański. Ale miejskie tereny zielone znaleźć można także w innych miastach, np. urocze parki w Radomiu i Płocku czy nadrzeczne obszary Ostrołęki.

W Warszawie znajdują się też najpiękniejsze mazowieckie cmentarze. Przede wszystkim Powązki, z niezwykłą rozmaitością nagrobków i rzeźb, uwiecznione na dziesiątkach polskich filmów, ale także cmentarz żydowski i wojskowy. Również poza stolicą można zobaczyć ciekawe nekropolie, jak przytłaczający rzędami krzyży Cmentarz Wojskowy w Palmirach, z grobami ponad 2000 Polaków zamordowanych w czasie II Wojny Światowej. Swoistego rodzaju nekropolią, czy raczej pomnikiem ofiar wojennych, jest dawny obóz koncentracyjny – Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince, które stanowi obecnie oddział Muzeum Regionalnego w Siedlcach.

Największe w Polsce i najbardziej efektowne centrum architektury nowoczesnej znajduje się w Warszawie, która od lat 90. przeżywa intensywny rozwój infrastruktury przemysłowej i budownictwa mieszkaniowego. Z roku na rok przybywa w centrum stolicy wieżowców, biurowców i hoteli. Szczególnie interesujące z punktu widzenia ekip filmowych są fragmenty Woli, dzielnicy graniczącej z Centrum. Obok nowoczesnej bryły Hiltona widać stare, przeznaczone do rozbiórki kamienice, ciemne zaułki kontrastują ze szkłem i metalem nowych obiektów.

partnerzy serwisu
loga Unii Europejskiej