Historyczne uwarunkowania sprawiły, że do dzisiaj na Mazowszu zachowały się liczne zamki i pałace. W samej tylko Warszawie przewodniki informują o ponad 20 pałacach i ogrodach pałacowych! Oprócz najbardziej znanych, w Łazienkach i w Wilanowie, budowle takie znajdują się głównie w okolicach Starego Miasta i Traktu Królewskiego. Obiekty klasycystyczne: Pałac Prymasowski, Raczyńskich, Mostowskich, Kazimierzowski, Lubomirskich i Tyszkiewiczów to dzisiaj wizytówki starej Warszawy. Równie liczne są pałace barokowe, siedziby arystokracji i duchowieństwa – jak wspaniały Pałac Krasińskich, a także Gnińskich-Ostrogskich, Biskupów Krakowskich czy Czapskich. Ozdobą Mokotowa jest klasycystyczny, wielkiej urody Pałacyk Królikarnia otoczony malowniczym parkiem, a ciekawostką – miniaturowy Pałacyk Szustra położony pośród angielskiego parku krajobrazowego Morskie Oko. Pałac w Łazienkach nazywany jest Pałacem na Wodzie, nie bez powodu, otoczony sztucznym akwenem, kanałami, mostkami, wyraża sentymentalne gusta epoki Oświecnia. Warszawa może poszczycić się dwoma zamkami. Bardziej znany z nich, Zamek Królewski, góruje nad Starym Miastem, jest rezydencją wczesnobarokową, odbudowaną po II Wojnie Światowej, której mury kryją najbogatsze i najbardziej efektowne wnętrza w Warszawie, dosłownie kapiące złotem, jak przystało na siedzibę monarszą. Zamek Ujazdowski, pośrodku parku krajobrazowego w stylu angielskim, odbudowany został w stylu barokowym, dzisiaj mieści się w nim cenione Centrum Sztuki Współczesnej.
Jednym z najbardziej znanych zamków w Polsce jest potężna, romańska budowla w Czersku. Zamek podupadł, kiedy kapryśna Wisła zmieniła swój tor. Równie słynny jest zamek w Iłży, a w zasadzie jego ruiny. Do czasów dzisiejszych ocalała romańska wieża z XIV wieku. W położonym niedaleko Szydłowcu zobaczymy z kolei jeden z najpiękniejszych zamków renesansowych w Polsce, wspaniale zachowany, zachwycający harmonijną, oryginalną architekturą, która nie ma sobie równych w całym kraju. Wielkie znaczenie dla polskiej historii ma z kolei dobrze zachowany, monumentalny Zamek Książąt Mazowieckich w Ciechanowie, z doskonale zachowanymi basztami. Przykładem dość niezwykłej architektury eklektycznej jest zamek w małym Liwie, niedaleko Wyszkowa.
Na Mazowszu znajdują się także dwie potężne, monumentalne budowle o znaczeniu militarnym, obie pochodzące z XIX wieku – warszawska Cytadela, historyczne więzienie carskie i położona 30 km dalej Twierdza Modlin, jedna z największych i najlepiej zachowanych polskich twierdz, ewenement europejski.
Jakkolwiek zamki na wstrząsanym wojnami Mazowszu można łatwo policzyć, o tyle trudniej jest wymienić wszystkie zasługujące na uwagę zespoły pałacowo-parkowe i dworki szlacheckie, rozsiane po całym regionie. Najbardziej znanym jest Żelazowa Wola, miejsce związane z młodością Fryderyka Chopina. Typowy mazowiecki dworek szlachecki otoczony jest wzorowo odrestaurowanym parkiem przeciętym rzeką Utratą. Na Mazowszu są także inne tego typu obiekty, dzisiaj służące sztuce i kulturze. W położonym na północ od Radomia Orońsku działa Centrum Rzeźby Polskiej: klasycystyczny pałacyk otoczony jest wielkim parkiem, w którym co i rusz natykamy się na nowoczesne rzeźby, często zaskakująco kontrastujące z harmonijnym otoczeniem. Na północ od Radomia z kolei, we Wsoli, od kilku lat działa Muzeum Witolda Gombrowicza, powołane z inicjatywy wdowy po wielkim pisarzu, Rity. Nowoczesne Muzeum usytuowane jest w dworku rodziny Gombrowiczów, pośrodku pięknego, okazałego parku. W Opinogórze, nieopodal Ciechanowa, znajduje się Muzeum Romantyzmu. Nieprzypadkowo, gdyż właśnie tam mieszkał wieszcz romantyczny Zygmunt Krasiński. Uwagę przyciąga położony w parku osobliwy, neogotycki zameczek, budowla w stylu niezwykle rzadko spotykanym na Mazowszu. W położonych niedaleko Warszawy Oborach znajdujemy z kolei piękny i okazały barokowy dwór z XVII wieku, który dzisiaj służy jako dom pracy twórczej literatów. Podobną funkcję ma zachwycający klasycystyczny Pałac w Radziejowicach koło Żyrardowa, przykład architektury magnackiej w najlepszym stylu. Również w okolicach, we wsi Guzów, znajduje się wielki pałac o architekturze przypominającej zamki nad Loarą. Popularnym miejscem spotkań i konferencji, ale także zdjęć filmowych jest klasycystyczny pałacyk w Jabłonnie na północ od Warszawy. Liczne są przykłady stylowych, skromniejszych siedzib szlacheckich, z których za jedną z najpiękniejszych uważa się obszerny, modrzewiowy dwór Cieszkowskich w Suchej z XVIII wieku, dzisiaj pieczołowicie odrestaurowany.
